ਜਿਤਿਆ ਜਾਂ ਜੀਵਿਤਪੁਤ੍ਰਿਕਾ ਵ੍ਰਤ 3 ਦਿਨਾਂ ਦਾ ਵਰਤ ਹੈ। ਜੋ ਹਿੰਦੂ ਔਰਤਾਂ ਦੁਆਰਾ ਹਿੰਦੂ ਚੰਦਰ ਕੈਲੰਡਰ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਅਸ਼ਵਿਨ ਮਹੀਨੇ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਬਿਹਾਰ, ਝਾਰਖੰਡ ਅਤੇ ਉੱਤਰ ਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਰਾਜਾਂ ਵਿੱਚ ਕਾਫ਼ੀ ਪ੍ਰਸਿੱਧ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਬੱਚਿਆਂ ਸਮੇਤ ਵਿਆਹੁਤਾ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਤੰਦਰੁਸਤੀ ਲਈ 24 ਘੰਟੇ ਦਾ ਨਿਰਜਲਾ ਵਰਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲਿਆਂ ਕੋਲ ਸਾਰਾ ਦਿਨ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਨਹੀਂ ਹੁੰਦਾ। ਵਰਤ ਤੀਜੇ ਦਿਨ ਖੀਰੇ ਅਤੇ ਚੌਲਾਂ ਦੇ ਆਟੇ ਦੇ ਦਲੀਆ ਨਾਲ ਸਮਾਪਤ ਕੀਤਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਨੋਨੀ ਸਾਗ ਅਤੇ ਮਦੁਆ ਦੀ ਰੋਟੀ ਦਾ ਵੀ ਪ੍ਰਮਾਤਮਾ ਨੂੰ ਚੜ੍ਹਾਵਾ ਚੜ੍ਹਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਜਿਤਿਆ ਤੇ ਭਗਵਾਨ ਵਿਸ਼ਨੂੰ, ਸ਼ਿਵ ਅਤੇ ਭਗਵਾਨ ਸੂਰਜ ਦੀ ਪੂਜਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਮਰਦ ਅਤੇ ਔਰਤਾਂ ਆਪਣੇ ਸਭ ਤੋਂ ਵਧੀਆ ਰਵਾਇਤੀ ਕੱਪੜਿਆਂ ਵਿੱਚ ਸਜਾ ਕੇ ਸੱਭਿਆਚਾਰਕ ਸਮਾਗਮਾਂ ਵਿੱਚ ਹਿੱਸਾ ਲੈਂਦੇ ਹਨ।
ਜਿਤੀਆ ਜੀਵਿਤਪੁਤ੍ਰਿਕਾ ਵ੍ਰਤ ਕਦੋਂ ਹੈ?
ਜਿਤਿਆ ਜੀਵਿਤਪੁਤ੍ਰਿਕਾ ਵ੍ਰਤ ਦਾ ਤਿਉਹਾਰ ਇਸ ਸਾਲ 6 ਅਕਤੂਬਰ ਤੋਂ 8 ਅਕਤੂਬਰ ਤੱਕ ਮਨਾਇਆ ਜਾਵੇਗਾ। ਤਿਉਹਾਰ ਦੇ ਹਰ ਦਿਨ ਵੱਖ-ਵੱਖ ਰਸਮਾਂ ਅਤੇ ਪਰੰਪਰਾਵਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ।
ਜਿਤੀਆ ਦੀ ਕਹਾਣੀ
ਜਿਤਿਆ ਦੀ ਉਤਪਤੀ ਨਾਲ ਜੁੜੀਆਂ ਕਈ ਕਹਾਣੀਆਂ ਹਨ। ਇਨ੍ਹਾਂ ਵਿੱਚੋਂ ਇੱਕ ਮਹਾਂਭਾਰਤ ਸਮੇਂ ਦਾ ਹੈ। ਦੰਤਕਥਾ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਜਦੋਂ ਅਸ਼ਵਥਾਮਾ ਦੇ ਪਿਤਾ ਦਾ ਯੁੱਧ ਦੌਰਾਨ ਦਿਹਾਂਤ ਹੋ ਗਿਆ ਸੀ, ਤਾਂ ਉਹ ਦੁਖੀ ਸੀ ਅਤੇ ਪਾਂਡਵਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰਨਾ ਚਾਹੁੰਦਾ ਸੀ। ਹਾਲਾਂਕਿ ਉਸਨੇ ਗਲਤੀ ਨਾਲ ਦ੍ਰੋਪਦੀ ਦੇ ਪੰਜ ਪੁੱਤਰਾਂ ਨੂੰ ਮਾਰ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਪਾਂਡਵ ਬਚ ਗਏ। ਅਰਜੁਨ ਨੇ ਉਸ ਨੂੰ ਬੰਦੀ ਬਣਾ ਕੇ ਅਤੇ ਉਸ ਤੋਂ ਮਣੀ ਖੋਹ ਕੇ ਬਦਲਾ ਲਿਆ। ਇਸ ਦਾ ਬਦਲਾ ਲੈਣ ਲਈ ਅਸ਼ਵਥਾਮਾ ਨੇ ਅਭਿਮਨਿਊ ਦੀ ਪਤਨੀ ਉੱਤਰਾ ਦੇ ਅਣਜੰਮੇ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਮਾਰਨ ਲਈ ਬ੍ਰਹਮਾਸਤਰ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕੀਤੀ। ਜਦੋਂ ਉਹ ਅਜਿਹਾ ਕਰਨ ਵਿੱਚ ਸਫਲ ਰਿਹਾ ਤਾਂ ਭਗਵਾਨ ਕ੍ਰਿਸ਼ਨ ਨੇ ਮਰੇ ਹੋਏ ਬੱਚੇ ਨੂੰ ਨਵਾਂ ਜੀਵਨ ਦਿੱਤਾ ਅਤੇ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਜ਼ਿੰਦਾ ਹੋ ਗਿਆ। ਜੋ ਬੱਚਾ ਵੱਡਾ ਹੋ ਕੇ ਰਾਜਾ ਪਰੀਕਸ਼ਿਤ ਬਣਿਆ। ਇਸ ਚਮਤਕਾਰ ਕਾਰਨ ਜੀਵਿਤਪੁਤ੍ਰਿਕਾ ਵਜੋਂ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਸੀ। ਉਦੋਂ ਤੋਂ ਹੀ ਮਾਵਾਂ ਨੇ ਜਿਤਿਆ ਵਰਤ ਰੱਖਣਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕਰ ਦਿੱਤਾ।
ਜਿਤੀਆ ਦਾ ਮਹੱਤਵ
ਬਿਹਾਰ, ਯੂਪੀ ਅਤੇ ਝਾਰਖੰਡ ਵਿੱਚ ਜਿਤਿਆ ਦਾ ਬਹੁਤ ਮਹੱਤਵ ਹੈ।ਮਾਵਾਂ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਬੇਵਕਤੀ ਮੌਤ ਤੋਂ ਬਚਾਉਣ ਲਈ ਆਪਣੀ ਪੂਰੀ ਜ਼ਿੰਦਗੀ ਲਈ ਇਹ ਵਰਤ ਰੱਖਦੀਆਂ ਹਨ। ਉਹ ਆਪਣੇ ਬੱਚਿਆਂ ਦੀ ਖੁਸ਼ਹਾਲ ਅਤੇ ਲੰਬੀ ਉਮਰ ਲਈ ਵੀ ਪ੍ਰਾਰਥਨਾ ਕਰਦੇ ਹਨ ਅਤੇ ਵਰਤ ਦੇ ਸਮੇਂ ਦੌਰਾਨ ਖਾਣ-ਪੀਣ ਤੋਂ ਪਰਹੇਜ਼ ਕਰਦੇ ਹਨ।
ਜਿਤੀਆ ਜਸ਼ਨ ਦੇ 3 ਦਿਨ
ਜਿਤੀਆ 3 ਦਿਨਾਂ ਵਿੱਚ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਵਰਤ ਰੱਖਣ ਵਾਲੀਆਂ ਔਰਤਾਂ ਨਦੀ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਪੂਜਾ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ, ਸਾਤਵਿਕ ਭੋਜਨ ਖਾਂਦੇ ਹਨ। ਵਰਤ ਦਾ ਦੂਜਾ ਜਾਂ ਮੁੱਖ ਦਿਨ ਭੋਜਨ ਅਤੇ ਪਾਣੀ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਮਨਾਇਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਅੰਤਿਮ ਦਿਨ ਔਰਤਾਂ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ ਅਤੇ ਮੁਹੂਰਤ ਦੇ ਬਾਅਦ ਆਪਣੇ ਵਰਤ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ।
ਇੱਥੇ 3 ਦਿਨਾਂ ਤੱਕ ਚੱਲਣ ਵਾਲੀਆਂ ਰਸਮਾਂ ਦੇ ਵੇਰਵੇ ਹਨ:
ਪਹਿਲੇ ਦਿਨ ਨਹਾਈ-ਖਾਈ ਵਜੋ ਜਾਣਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਇਸ ਦਿਨ ਤਰਜੀਹੀ ਤੌਰ ਤੇ ਕਿਸੇ ਜਲਘਰ ਵਿੱਚ ਇਸ਼ਨਾਨ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ਼ਨਾਨ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਘਿਓ ਨਾਲ ਤਿਆਰ ਸਾਤਵਿਕ ਭੋਜਨ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਖਾਣੇ ਵਿੱਚ ਗੁਲਾਬੀ ਨਮਕ ਵਰਤਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਦੂਜੇ ਦਿਨ ਨੂੰ ਖੁਰ-ਜੀਤਿਆ ਜਾਂ ਜੀਵਪੁਤ੍ਰਿਕਾ ਦਿਵਸ ਕਹਿੰਦੇ ਹਨ। ਇਹ ਤਿਉਹਾਰ ਦਾ ਦੂਜਾ ਦਿਨ ਹੈ ਅਤੇ 24 ਘੰਟੇ ਦਾ ਵਰਤ ਰੱਖਿਆ ਜਾਂਦਾ ਹੈ। ਵਰਤ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਅਗਲੇ ਦਿਨ ਹੀ ਮੁਹੂਰਤ ਅਨੁਸਾਰ ਕੀਤੀ ਜਾਂਦੀ ਹੈ। ਤੀਜਾ ਦਿਨ ਯਾਨਿ ਪਰਾਣਾ। ਇਹ ਵਰਤ ਦਾ ਤੀਜਾ ਦਿਨ ਹੁੰਦਾ ਹੈ ਜਦੋਂ ਮਾਵਾਂ ਆਪਣੇ ਵਰਤ ਦੀ ਸਮਾਪਤੀ ਕਰਦੀਆਂ ਹਨ। ਕਈ ਖੀਰੇ ਅਤੇ ਦੁੱਧ ਨਾਲ ਵਰਤ ਤੋੜਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਤੋਂ ਬਾਅਦ ਚੌਲ, ਨੋਨੀ ਸਾਗ ਅਤੇ ਮਦੁਆ ਰੋਟੀ ਦਾ ਪਰੰਪਰਾਗਤ ਭੋਜਨ ਖਾਧਾ ਜਾਂਦਾ ਹੈ।
