ਆਧਾਰ ਇਨਬੈਲਡ ਫ੍ਰਾਡ ਤੇ ਲੱਗੇਗੀ ਲਗਾਮ ! RBI ਨੇ ਬੈਂਕ ਲਈ ਜਾਰੀ ਕੀਤੇ ਨਿਯਮ

RBI proposed new rules for banks: ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ (RBI) ਨੇ ਆਧਾਰ ਆਧਾਰਿਤ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ (AePS) ਧੋਖਾਧੜੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਇੱਕ ਨਵਾਂ ਕਦਮ ਚੁੱਕਿਆ ਹੈ। ਬੈਂਕ ਹੁਣ AEPS ਟੱਚਪੁਆਇੰਟ ਆਪਰੇਟਰਾਂ ਨੂੰ ਸ਼ਾਮਲ ਕਰਨ ਲਈ ਦਿਸ਼ਾ-ਨਿਰਦੇਸ਼ਾਂ ਦੀ ਪਾਲਣਾ ਕਰਨਗੇ। ਸਰਕਾਰੀ ਅੰਕੜਿਆਂ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ, ਪਿਛਲੇ ਸਾਲ ਭਾਰਤ ਵਿੱਚ 11 ਪ੍ਰਤੀਸ਼ਤ ਸਾਈਬਰ ਘੁਟਾਲਿਆਂ ਲਈ AePS ਧੋਖਾਧੜੀ ਦਾ ਯੋਗਦਾਨ ਸੀ।

RBI proposed new rules for banks: ATM ਦੀ ਤਰ੍ਹਾਂ, ਤੁਸੀਂ ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ ਰਾਹੀਂ ਪੈਸੇ ਕਢਵਾ ਸਕਦੇ ਹੋ, APS (ਆਧਾਰ ਪੇਮੈਂਟ ਸਿਸਟਮ) ਇਹ ਸਹੂਲਤ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕਰਦਾ ਹੈ। ਪਰ ਇਸ ਸਹੂਲਤ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਹੋ ਰਹੀ ਹੈ, ਜਿਸ ਕਾਰਨ ਭਾਰਤੀ ਰਿਜ਼ਰਵ ਬੈਂਕ ਨੇ ਏਜੰਟਾਂ ਲਈ ਨਵੇਂ ਨਿਯਮ ਬਣਾਏ ਹਨ। ਆਖ਼ਰਕਾਰ ਏਪੀਐਸ ਸਿਸਟਮ ਕੀ ਹੈ: APS ਰਾਹੀਂ, ਤੁਸੀਂ ਸਿਰਫ਼ ਆਪਣੇ ਆਧਾਰ ਨੰਬਰ ਅਤੇ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਰਾਹੀਂ ਡੈਬਿਟ ਕਾਰਡ ਤੋਂ ਬਿਨਾਂ ਪੈਸੇ ਕਢਵਾ ਸਕਦੇ ਹੋ। ਇਹ ਨੈਸ਼ਨਲ ਪੇਮੈਂਟ ਕਾਰਪੋਰੇਸ਼ਨ ਆਫ ਇੰਡੀਆ (NPCI) ਦੁਆਰਾ ਸ਼ੁਰੂ ਕੀਤਾ ਗਿਆ ਸੀ।

ਪਰ ਇਸ ਆਸਾਨੀ ਦਾ ਫਾਇਦਾ ਉਠਾਉਂਦੇ ਹੋਏ, ਘੁਟਾਲੇ ਕਰਨ ਵਾਲੇ ਪੈਸੇ ਦੀ ਚੋਰੀ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਸੰਸਦ 'ਚ ਪੁੱਛੇ ਗਏ ਸਵਾਲ ਦੇ ਜਵਾਬ 'ਚ ਸਰਕਾਰ ਨੇ ਕਿਹਾ ਕਿ APS ਫਰਾਡ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ UIDAI ਨੇ ਆਧਾਰ ਨੂੰ ਲਾਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ। ਤਾਂ ਜੋ ਬਾਇਓਮੈਟ੍ਰਿਕਸ ਦੀ ਦੁਰਵਰਤੋਂ ਨਾ ਹੋ ਸਕੇ। ਇਸ ਤੋਂ ਇਲਾਵਾ ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਵੀ ਚੌਕਸ ਰਹਿਣ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ।

APS ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੀ ਵਧ ਰਹੀ ਸਮੱਸਿਆ

APS ਰਾਹੀਂ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਵਧਦੇ ਮਾਮਲਿਆਂ ਨੇ ਚਿੰਤਾ ਵਧਾ ਦਿੱਤੀ ਹੈ। ਅਪਰਾਧੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬਾਇਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਡਾਟਾ ਚੋਰੀ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੇ ਖਾਤਿਆਂ 'ਚੋਂ ਪੈਸੇ ਕਢਵਾਉਣ ਲਈ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰ ਰਹੇ ਹਨ। ਇਹ ਸਮੱਸਿਆ ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਪੇਂਡੂ ਖੇਤਰਾਂ ਵਿੱਚ ਗੰਭੀਰ ਹੈ ਜਿੱਥੇ ਲੋਕਾਂ ਵਿੱਚ ਤਕਨੀਕੀ ਜਾਗਰੂਕਤਾ ਘੱਟ ਹੈ। ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਅਕਸਰ ਸਥਾਨਕ ਏਜੰਟਾਂ ਨੂੰ ਰਿਸ਼ਵਤ ਦੇ ਕੇ ਜਾਂ ਧਮਕੀ ਦੇ ਕੇ ਗਾਹਕਾਂ ਦੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਪ੍ਰਾਪਤ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ ਏਜੰਟ ਖੁਦ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹੁੰਦੇ ਹਨ। ਇੱਕ ਵਾਰ ਜਦੋਂ ਉਨ੍ਹਾਂ ਕੋਲ ਬਾਇਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਡੇਟਾ ਹੁੰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਉਹ ਕਲੋਨਿੰਗ ਤਕਨੀਕ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਕੇ ਨਕਲੀ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਬਣਾ ਸਕਦੇ ਹਨ।

ਏਪੀਐਸ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੇ ਤਰੀਕੇ 

ਬਾਇਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਡੇਟਾ ਚੋਰੀ: ਅਪਰਾਧੀ ਲੋਕਾਂ ਦਾ ਬਾਇਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਡੇਟਾ, ਖਾਸ ਕਰਕੇ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ, ਵੱਖ-ਵੱਖ ਤਰੀਕਿਆਂ ਨਾਲ ਚੋਰੀ ਕਰਦੇ ਹਨ। ਇਸ ਵਿੱਚ ਸਰਕਾਰੀ ਦਸਤਾਵੇਜ਼ਾਂ, ਸਮਾਰਟਫ਼ੋਨਾਂ ਅਤੇ ਹੋਰ ਸਰੋਤਾਂ ਤੋਂ ਡਾਟਾ ਇਕੱਠਾ ਕਰਨਾ ਸ਼ਾਮਲ ਹੈ। APS ਏਜੰਟਾਂ ਦੀ ਮਿਲੀਭੁਗਤ: ਕੁਝ ਮਾਮਲਿਆਂ ਵਿੱਚ, APS ਏਜੰਟ ਵੀ ਧੋਖਾਧੜੀ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਪਾਏ ਗਏ ਹਨ। ਉਹ ਗਾਹਕਾਂ ਦਾ ਬਾਇਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਡੇਟਾ ਅਪਰਾਧੀਆਂ ਨਾਲ ਸਾਂਝਾ ਕਰਦੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਨਾਲ ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਫੰਡਾਂ ਦੀ ਉਗਰਾਹੀ ਵਿੱਚ ਮਦਦ ਮਿਲਦੀ ਹੈ। ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ: ਸਾਈਬਰ ਅਪਰਾਧੀ ਅਕਸਰ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਉਨ੍ਹਾਂ ਦੀ ਨਿੱਜੀ ਜਾਣਕਾਰੀ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਵੇਰਵੇ ਦੇਣ ਲਈ ਧੋਖਾ ਦੇਣ ਲਈ ਫਿਸ਼ਿੰਗ ਹਮਲਿਆਂ ਅਤੇ ਸੋਸ਼ਲ ਇੰਜਨੀਅਰਿੰਗ ਤਕਨੀਕਾਂ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਦੇ ਹਨ।

RBI ਵੱਲੋਂ ਚੱਕੇ ਗਏ ਕਦਮ 

RBI ਨੇ APS ਧੋਖਾਧੜੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕੇ ਹਨ, ਜਿਸ ਵਿੱਚ ਸ਼ਾਮਲ ਹਨ: APS ਟੱਚਪੁਆਇੰਟ ਆਪਰੇਟਰਾਂ ਦੀ ਔਨਬੋਰਡਿੰਗ ਵਿੱਚ ਸਖ਼ਤ ਜਾਂਚ: ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ APS ਏਜੰਟਾਂ ਦੀ ਪਿਛੋਕੜ ਦੀ ਜਾਂਚ ਕਰਨ ਅਤੇ ਉਹਨਾਂ ਦੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀ ਨਿਗਰਾਨੀ ਕਰਨ ਲਈ ਕਿਹਾ ਗਿਆ ਹੈ। ਕੇਵਾਈਸੀ ਅੱਪਡੇਟ: ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਵਿਅਕਤੀ ਲਗਾਤਾਰ ਛੇ ਮਹੀਨਿਆਂ ਤੱਕ ਏਪੀਐਸ ਰਾਹੀਂ ਪੈਸੇ ਦਾ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਨਹੀਂ ਕਰਦਾ ਹੈ, ਤਾਂ ਬੈਂਕ ਉਸ ਦੇ ਕੇਵਾਈਸੀ ਨੂੰ ਦੁਬਾਰਾ ਅਪਡੇਟ ਕਰੇਗਾ, ਤਾਂ ਹੀ ਉਹ ਦੁਬਾਰਾ ਏਪੀਐਸ ਦੀ ਵਰਤੋਂ ਕਰਨ ਦੇ ਯੋਗ ਹੋਵੇਗਾ, ਇੱਕ ਬੈਂਕ, ਇੱਕ ਏਜੰਟ: ਇੱਕ ਏਜੰਟ, ਸਿਰਫ਼ ਇੱਕ ਹੀ ਬੈਂਕ ਲਈ APS ਵਜੋਂ ਕੰਮ ਕਰਨ ਲਈ। ਬੈਂਕ ਨੂੰ ਇਸ ਗੱਲ ਦਾ ਰਿਕਾਰਡ ਵੀ ਰੱਖਣਾ ਹੋਵੇਗਾ ਕਿ ਏਜੰਟ ਕਿੰਨੇ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਕਰ ਰਿਹਾ ਹੈ।

ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ: ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਉਹਨਾਂ ਲੈਣ-ਦੇਣ ਦੀਆਂ ਸੀਮਾਵਾਂ ਤੈਅ ਕਰਨੀਆਂ ਪੈਣਗੀਆਂ ਜੋ APS ਏਜੰਟਾਂ ਦੁਆਰਾ ਕੀਤੇ ਜਾ ਸਕਦੇ ਹਨ। ਬਾਇਓਮੀਟ੍ਰਿਕ ਸੁਰੱਖਿਆ: UIDAI ਨੇ ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਫਿੰਗਰ ਮਿਨਟੀਆ ਰਿਕਾਰਡ (FMR) - ਫਿੰਗਰ ਇਮੇਜ ਰਿਕਾਰਡ (FIR) ਨੂੰ ਲਾਗੂ ਕਰਨ ਦੀ ਸਲਾਹ ਦਿੱਤੀ ਹੈ, ਜੋ ਕਿ ਫਿੰਗਰਪ੍ਰਿੰਟ ਪ੍ਰਮਾਣਿਕਤਾ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਨੂੰ ਵਧਾਏਗਾ: ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਕਈ ਬੈਂਕਾਂ ਦੁਆਰਾ APS ਡੈਬਿਟ ਟ੍ਰਾਂਜੈਕਸ਼ਨਾਂ ਨੂੰ ਸਮਰੱਥ ਜਾਂ ਸਮਰੱਥ ਕਰਨ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ ਅਯੋਗ ਕਰਨ ਲਈ ਵਿਕਲਪ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੇ ਜਾਣੇ ਚਾਹੀਦੇ ਹਨ।

ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਾਅ, ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਹੋਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ

APS ਸਰਕਾਰ ਅਤੇ ਬੈਂਕ ਧੋਖਾਧੜੀ ਨੂੰ ਰੋਕਣ ਲਈ ਕਈ ਕਦਮ ਚੁੱਕ ਰਹੇ ਹਨ, ਪਰ ਚੁਣੌਤੀਆਂ ਅਜੇ ਵੀ ਹਨ। UIDAI ਨੇ ਆਧਾਰ ਨੂੰ ਲਾਕ ਕਰਨ ਦੀ ਸੁਵਿਧਾ ਪ੍ਰਦਾਨ ਕੀਤੀ ਹੈ, ਪਰ ਬਹੁਤ ਸਾਰੇ ਲੋਕਾਂ ਨੂੰ ਇਸ ਬਾਰੇ ਪਤਾ ਨਹੀਂ ਹੈ। ਬੈਂਕਾਂ ਨੂੰ ਵੀ ਆਪਣੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਜਾਗਰੂਕ ਕਰਨ ਅਤੇ ਸੁਰੱਖਿਆ ਉਪਾਵਾਂ ਬਾਰੇ ਦੱਸਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। ਉਨ੍ਹਾਂ ਨੂੰ ਆਪਣੇ ਆਧਾਰ ਕਾਰਡ ਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਦਾ ਧਿਆਨ ਰੱਖਣਾ ਚਾਹੀਦਾ ਹੈ ਅਤੇ ਆਪਣਾ ਬਾਇਓਮੈਟ੍ਰਿਕ ਡੇਟਾ ਕਿਸੇ ਨੂੰ ਨਹੀਂ ਦੇਣਾ ਚਾਹੀਦਾ। ਜੇਕਰ ਕੋਈ ਸ਼ੱਕੀ ਗਤੀਵਿਧੀ ਦਿਖਾਈ ਦਿੰਦੀ ਹੈ, ਤਾਂ ਤੁਰੰਤ ਬੈਂਕ ਨਾਲ ਸੰਪਰਕ ਕੀਤਾ ਜਾਵੇ।

ਭਵਿੱਖ ਦੀਆਂ ਚੁਣੌਤੀਆਂ 

APS ਇੱਕ ਸੁਵਿਧਾਜਨਕ ਭੁਗਤਾਨ ਮਾਧਿਅਮ ਹੈ, ਪਰ ਧੋਖਾਧੜੀ ਦੀਆਂ ਵਧਦੀਆਂ ਧਮਕੀਆਂ ਕਾਰਨ, ਇਸਦੀ ਸੁਰੱਖਿਆ ਇੱਕ ਮਹੱਤਵਪੂਰਨ ਮੁੱਦਾ ਬਣ ਗਿਆ ਹੈ। ਤਕਨਾਲੋਜੀ ਦੇ ਵਿਕਾਸ ਦੇ ਨਾਲ, ਧੋਖੇਬਾਜ਼ ਵੀ ਨਵੇਂ ਤਰੀਕੇ ਲੱਭ ਰਹੇ ਹਨ. ਇਸ ਲਈ ਸਰਕਾਰ, ਬੈਂਕਾਂ ਅਤੇ ਗਾਹਕਾਂ ਨੂੰ ਨਵੇਂ ਖਤਰਿਆਂ ਨਾਲ ਨਜਿੱਠਣ ਲਈ ਲਗਾਤਾਰ ਸੁਚੇਤ ਅਤੇ ਤਿਆਰ ਰਹਿਣ ਦੀ ਲੋੜ ਹੈ। APS ਨੂੰ ਸੁਰੱਖਿਅਤ ਅਤੇ ਭਰੋਸੇਮੰਦ ਬਣਾਉਣ ਲਈ ਸਾਰੇ ਹਿੱਸੇਦਾਰਾਂ ਨੂੰ ਮਿਲ ਕੇ ਕੰਮ ਕਰਨਾ ਹੋਵੇਗਾ। ਤਦ ਹੀ ਅਸੀਂ ਇਸ ਡਿਜੀਟਲ ਭੁਗਤਾਨ ਪ੍ਰਣਾਲੀ ਦੇ ਲਾਭਾਂ ਦਾ ਪੂਰਾ ਲਾਭ ਲੈ ਸਕਦੇ ਹਾਂ।

• 

  ਮਿਉਚੁਅਲ ਫੰਡ SIP ਵਿੱਚ ਪੈਸਾ ਨਿਵੇਸ਼ ਕਰਦੇ ਸਮੇਂ ਇਹਨਾਂ 11 ਗੱਲਾਂ ਨੂੰ ਧਿਆਨ ਵਿੱਚ ਰੱਖੋ, ਤੁਹਾਨੂੰ ਮਿਲੇਗਾ ਸ਼ਾਨਦਾਰ ਰਿਟਰਨ

  business

• 

  ਕੁਨਾਲ ਕਾਮਰਾ ਨੇ ਡਿਲਿਵਰੀ ਪਾਰਟਨਰ ਲਈ ਤਨਖਾਹ 'ਤੇ ਬਲਿੰਕਿਟ ਦੇ ਸੀਈਓ ਸਵਾਲ ਕੀਤੇ, ਤੇਜ਼ ਵਪਾਰ ਦੇ 'ਡਾਰਕ ਸਾਈਡ' ਬਾਰੇ ਗੱਲ ਕੀਤੀ

  business

• 

  ਵਿਦੇਸ਼ੀ ਨਿਵੇਸ਼ਕਾਂ ਨੇ ਸਾਲ ਦੇ ਆਖਰੀ ਦਿਨ ਵਿਗਾੜਿਆ ਬਾਜ਼ਾਰ ਦਾ ਮੂਡ,ਧੜੱਮ ਕਰਕੇ ਡਿੱਗੇ ਸੈਂਸੈਕਸ ਅਤੇ ਨਿਫਟੀ

  business

• 

  ਮੈਂ ਵੀ ਇੱਕ ਮਿਡਲ ਕਲਾਸ ਪਰਿਵਾਰ ਤੋਂ ਹਾਂ... ਨਿਰਮਲਾ ਸੀਤਾਰਮਨ ਨੇ ਬਜਟ 2025 ਤੋਂ ਪਹਿਲਾਂ ਅਜਿਹਾ ਕਿਉਂ ਕਿਹਾ?

  business

• 

  ਰਿਪੋਰਟ ਦੇ ਅਨੁਸਾਰ ਕਾਰਾਂ ਦੀ ਵਿਕਰੀ 'ਚ ਵਾਧਾ, ਭਾਰਤ ਦੀ ਕਾਰ ਮਾਰਕੀਟ ਵਿੱਚ ਲਗਜ਼ਰੀ ਕਾਰਾਂ ਦੀ ਭਵਿੱਖੀ ਭੂਮਿਕਾ

  business